IBA: een nieuwe behandelmethode voor OCD

In Canada is een nieuwe cognitieve therapie voor de obsessieve compulsieve stoornis (OCS) ontwikkeld. Deze nieuwe therapie, de Inference Based Approach (IBA), blijkt daar effectief te zijn. IBA gaat er van uit dat dwangpatiënten fantasie en werkelijkheid verwarren doordat zij meer geloofwaardigheid hechten aan een verhaal in hun hoofd over wat er aan de hand zou kunnen zijn, dan aan wat ze kunnen zien, horen, ruiken, voelen of proeven. In de IBA-behandeling wordt gewerkt aan de hand van observatie-, redeneer- en ervaringsoefeningen. De patiënt leert herkennen wanneer hij meer waarde hecht aan een verhaal in zijn hoofd dan aan de waarneembare realiteit van dit moment. Hij leert herkennen waarom dat verhaal zo echt lijkt, welke manieren van redeneren hem aan zijn zintuigen doen twijfelen. Hij ontdekt welk persoonlijk thema hem gevoelig maakt voor juist dit verhaal. Hij leert zijn zintuigen weer op natuurlijke wijze te gebruiken.

Deze therapie is vooral geschikt voor dwangers die hun obessies erg geloofwaardig vinden en de werkelijkheid met hun fantasie verwarren. Zie ook dit artikel uit het tijdschrift Gedragstherapie.

Pure O

Een veel gehoorde term binnen de OCD-wereld is "Pure O"-OCD. Wat hiermee wordt bedoeld is een vorm van OCD die alleen uit obsessies bestaat, zonder "zichtbare" compulsieve handelingen.





De term is echter omstreden: de compulsieve handelingen zijn in veel gevallen namelijk wel aanwezig op bijvoorbeeld de volgende manieren:

1. als "onzichtbare" mentale rituelen. 
2. het navragen om geruststelling bij vrienden, familie of partner.
3. het vermijden van objecten, plaatsen of mensen.

Handelingen nummer 1 en 3 zijn heel lastig te herkennen door de omgeving en zijn voor de dwanger zelf vaak ook zo ingesleten dat ze er zelf vaak niet meer bewust van zijn.

Iemand kan bijvoorbeeld obsessies hebben over dat hij iemand iets aandoet. Wat je vaak ziet is dat mensen met dit soort obsessies, mentale rituelen in hun hoofd hebben om de angst die deze obsessies oproepen te bezweren: door bijvoorbeeld een soort standaardlijst in hun hoofd te reciteren met redenen waarom hun obsessie niet waar kan zijn. Ook het zogenaamde "terugfilmen" komt vaak voor, waarbij mensen een bepaalde situatie eindeloos proberen her te beleven in hun hoofd om na te gaan of ze bijvoorbeeld echt niet iemand iets hebben aangedaan.

Deze mentale rituelen zijn naar mijn mening gelijk aan externe, zichtbare dwanghandelingen, in de zin dat ze uiteindelijk je dwang verergeren.

In mijn ervaring is het lastige aan deze vorm van OCD, behalve dat de compulsies vaak lastig te herkennen zijn voor de dwanger zelf, ook het feit dat het begrip van de buitenwereld vaak nog kleiner is voor deze vorm van dwanghandelingen. Veel mensen kunnen zich vaak nog wel iets voorstellen bij het checken van het gas of je handen wassen, maar kunnen weinig begrip opbrengen voor de zogenaamde "onzichtbare" compulsies.

Hierbij een document van OCD-UK, een belangenvereniging voor OCD uit Engeland, met meer informatie over deze vorm van dwang met een paar tips.

Zes tips om je OCD te overwinnen

Interessante website gevonden van Mark Freeman, een man die jarenlang veel last heeft gehad van OCD. Hij heeft uiteindelijk de dwang overwonnen met behulp van Exposure en Response-Preventietherapie en managed op dit moment mensen die worstelen met hun geestelijke gezondheid. Ik vind dat hij een heel positieve zienswijze heeft over het omgaan met je OCD. Op Youtube heeft hij een aantal filmpjes gezet met 6 tips om je OCD te overwinnen. Hieronder de links naar de filmpjes met een korte samenvatting (mijn interpretatie van zijn tips). Ik raad je aan om ze te kijken!

Beat OCD Tip #1 - Sticky notes

De eerste tip is heel praktisch: schrijf voor jezelf tips, aanwijzingen of aanmoedigingen op, en plak ze op plekken in je omgeving waar je veel last hebt van OCD. Bv een memo met de tekst “was je handen maar 1 keer” die je goed zichtbaar bij de wasbak plaatst.

Beat OCD Tip #2 - Exposure & Response Prevention (ERP)

Tip 2 is het volgen van therapie op basis van Exposure & Response Preventie. Deze therapie is eigenlijk de meest succesvolle van alle vormen om je dwang aan te pakken: meer  dan 75% van de dwangers boekt hiermee grote en vaak permanente vooruitgang. Het komt op het volgende neer:  stel jezelf bloot aan handelingen of situaties die je angst en obessies opwekken en stel vervolgens je dwanghandelingen (compulsies) uit of doe ze helemaal niet. Hoewel de angst hierdoor in het begin heel erg zal toenemen zul je door het consequent toepassen van deze therapie merken dat deze spanning uiteindelijk ALTIJD verdwijnt en je obsessies uiteindelijk aan kracht inboeten.

Beat OCD Tip #3 - Start Small

Bij het volgen van Exposure & Response Preventie of welke therapie dan ook, is het een gouden regel om klein te beginnen. Dwangers zijn vaak perfectionisten en geneigd om dan maar gelijk hun grootste angst aan te pakken. Hij maakt hierbij een vergelijking met een marathon: die kun je ook niet in één keer lopen zonder enige vorm van training waarbij je eerst kleinere afstanden loopt. Kortom, pak je angsten in kleine stapjes, maar wel consequent,  aan. Als je bv het idee hebt dat je handen vies of besmet zijn, wacht dan eerst 5 minuten met wassen, dan 10 minuten etc. Bouw het langzaam op.

Beat OCD Tip #4 - Eat Healthy

Bij het vechten tegen dwang is ook zeer belangrijk om gezond te eten. Ongezond eten maakt je moe en lusteloos waardoor je mentaal minder bent opgewassen tegen de dwang.

Beat OCD Tip #5 - Fight Compulsions not Obsessions

Deze is echt belangrijk denk ik. Vechten tegen de dwanggedachten (obsessies) heeft weinig zin. Probeer maar eens een halve minuut niet aan een witte ijsbeer te denken. Je geest gaat vervolgens vaker aan een witte ijsbeer denken dan ooit, alleen omdat je het niet wilt.

Wat wel zin heeft is het vechten tegen de dwanghandelingen (compulsies) die bij OCD’ers bijna altijd volgen op de obsessies. Dit is de basis en succes van exposure en repsonsepreventie.

Beat OCD Tip #6 - Stockholm Syndrome

Ook een hele goede: hij zegt dat veel mensen met OCD,  vooral als ze het al wat langer hebben, last krijgen van een vorm van het stockholm syndroom. Dit  syndroom  is een psychologisch verschijnsel dat soms optreedt bij bijvoorbeeld een gijzeling, waarbij het slachtoffer (de gijzeling) sympathie krijgt voor degene die hem eigenlijk iets slechts aandoet (de gijzelaar).

Hij vergelijkt de dwanger met iemand die onder gijzeling staat van zijn OCD. Hoewel de OCD uiteindelijk alleen maar slecht voor je is en je leven langzamerhand naar de knoppen helpt, koesteren sommige dwangers hun OCD op een bepaalde manier ook, aangezien de dwanghandelingen hen een (tijdelijk) veilig gevoel geven en je het idee geven dat je de zaken onder controle hebt.

Belangrijk hierbij is dus te realiseren dat elke keer dat je toegeeft aan je dwang, ook al geeft het je tijdelijk een goed gevoel, je leven steeds verder wordt ontwricht...

Citalopram en hartproblemen

Hier een artikel over een mogelijk verband tussen het gebruik van (hoge) doses van citalopram (Cipramil) and escitalopram (Cipralex) en hartproblemen. Het Medicines and Healthcare products Regulatory Agency uit Engeland heeft nieuwe voorschriften uitgegeven voor de maximale doses van deze medicijnen.

Voor de behandeling van dwangneurose met anti-depressiva worden vaak veel hogere doses voorgeschreven dan voor bijvoorbeeld een depressie. Het lijkt me verstandig dat als je dit middel voorgeschreven krijgt om je (huis)arts en/of psychiater te vragen naar de mogelijke bijwerkingen bij hoge doses. 

Rattenman

"Rattenman" was het pseudoniem dat Sigmund Freud gaf aan een van zijn patiënten, Ernst Lanzer (1878-1914), een advocaat met een dwangneurose.  Rattenman meldde zich in oktober 1907 bij Freud met een reeks aan klachten: angsten dat er iets verschrikkelijks zou gebeuren met zijn vader of met de jonge vrouw van wie hij hield, misdadige neigingen zoals de drang om mensen te vermoorden, maar ook de neiging om zijn eigen keel door te snijden met een scheermes en dwangmatige preoccupaties met ogenschijnlijk onbelangrijke zaken, zoals het terugbetalen van kleine schulden. 

Freud gebruikte dit geval ter onderstreping van zijn theorie dat volgens hem bij dwangneurotici altijd sprake is van uitermate ambivalente gevoelens. 

Zie hier het volledige artikel op Wikipedia.

The Cruelest Obsession: Obsessing about Obsessing

Vond bij toeval dit artikel van Dr.Jonathon Grayson. Het is echt heel interessant en denk ik herkenbaar voor veel dwangers. Het gaat onder meer over het feit dat bepaalde obsessies kunnen overgaan in een angst voor het obsederen zelf: het bang zijn dat de obsessies over de initiële angst nooit meer zullen overgaan. Een soort angst op meta-niveau. Ik had hier op gegeven moment ook heel veel last van. Ik liet me met name "chanteren" door mijn dwang, omdat ik bang was dat ik nooit meer gelukkig zou worden als ik niet zou toegeven aan de compulsies, omdat ik dan de rest van mijn leven door de obsessies geplaagd zou worden.

Hij geeft ook allerlei tips voor het behandelen van deze vorm van obsessies. Waar het volgens mij op neer komt is:

"Treating obsessing about obsessing or neutral obsession is not a matter of getting rid of the thoughts or images.  It is getting to the point where you don’t care whether or not they are present."

Vrij vertaald: je moet zover komen dat je het niet meer kan schelen of je nou wel of niet die obsessies hebt. Makkelijker gezegd dan gedaan natuurlijk, maar ik denk dat hij wel ergens gelijk heeft.

Ik zou in ieder geval iedereen willen aanraden om het artikel te lezen!

OCD voor dummies

Ik vind de "voor dummies"-serie meestal heel fijn om jezelf snel in te lezen over een bepaald onderwerp. Ze hebben ook een deel over OCD, helaas alleen in het Engels: Obsessive-Compulsive Disorder For Dummies. Bij het boek hoort ook een cheat-sheet, waarin in het kort een aantal tips staan om met je OCD om te gaan:

Tips for Living with OCD

If you live with OCD (obsessive-compulsive disorder), you may feel frustrated, isolated, and just plain strange. Keep the following facts in mind, or on a card to carry with you, as you go about your daily life:

• OCD obsessions and compulsions do not define who you are; you are not your OCD.
• Seeking reassurance when you have obsessional worries only makes things worse. Try to avoid asking other people whether everything will be okay. Instead, wait a while and see how things turn out.
• Overcoming OCD requires you to work hard and accept a little discomfort. Remember that your tolerance for discomfort will increase slowly over time.
• Changing compulsions in some important way (such as washing your hands differently or arranging things in a new way) helps prepare you to overcome the compulsions. When you change your compulsions, they won’t feel as satisfying, but that’s actually a good thing.
• Every time you hold off a compulsion, you are taking a step toward overcoming your OCD. Even waiting just 15 or 20 minutes is an accomplishment.
• Don’t forget that unpleasant feelings always lessen if you give them enough time.
• Don’t try to suppress your obsessive thoughts. Just remind yourself that they are merely coming from the OCD part of your mind.
• Reward yourself whenever you take a step forward — do something special, take a break from work, or eat a piece of chocolate.

OCD affects both your emotional and physical health. Many people are so consumed by their OCD that they fail to live a healthy lifestyle in other ways. The following tips can remind you to take care of yourself.

Get regular exercise.	Join a self-help group.
Get enough sleep.	Have patience.
Eat a healthy diet.	Treat yourself with kindness and compassion.
Don’t isolate yourself.	Get professional help if your efforts stall.
Consider getting support from some friends or family.

What about Bob?

Het is af en toe heel erg fijn als je om (je eigen) OCD kan lachen. Het leert je om de ziekte meer op een afstand te bekijken zonder dat je gevangen zit in je eigen gevoelens. Ik kan iedereen de film What about Bob? aanraden. Deze comedy uit 1991 met Bill Murray gaat over een succesvolle psychiater die te maken krijgt met een zeer manipulatieve OCD'er. De film gebruikt gebruikt nogal wat cliché's over OCD maar is verder echt heel grappig en gaf mij ook af en toe een goed beeld van hoe raar iemand met OCD eigenlijk kan over komen op mensen die hier geen last van hebben. Kijk vooral naar de eerste 10 minuten van deze film...

OCD en global warming

Uit recent Australisch onderzoek is gebleken dat meer dan een kwart van alle OCD-patiënten zich druk maakt over de opwarming van de aarde, met daaraan gerelateerde obsessies en compulsies. Zo waren er patiënten die het licht, water en gas compulsief controleerden, niet vanwege angst voor brand of overstroming, maar om te voorkomen dat ze bijdroegen aan de klimaatverandering met al zijn negatieve effecten.

Voor mij is dit een voorbeeld van de diversiteit van de thema's van patienten met OCD en het feit dat deze zich ook aanpassen aan nieuwe maatschappelijke ontwikkelingen en taboes. Kijk hier voor het volledige artikel over dit onderzoek.

Even controleren...

Er zijn heel veel boeken over OCD geschreven vanuit medische oogpunt. Daarom is het af en toe ook erg verfrissend én herkenbaar om een boek te lezen geschreven door een ervaringsdeskundige. Ik kan je daarom absoluut het boek Even Controleren van de Amerikaanse schrijfster Emily Colas aanraden (in het Engels just checking). Dit was één van de eerste boeken die ik las over OCD en het heeft toen heel veel indruk op mij gemaakt. Toen ik het las had ik nog maar net last van mijn OCD en vond ik sommige verhalen die ze vertelde over haar dwang schokkend en bizar. Een paar jaar later, volledig in de greep van mijn eigen dwang, werd haar gedachtengang steeds herkenbaarder en normaler voor mij.

Emily Colas is een dwanger met wijde range aan dwangthematiek: van smetvrees tot de angst dat haar tong te groot is voor haar mond (bizar maar echt waar!). Het enige nadeel van het boek is dat zij haar dwanggedachten zo goed weet te omschrijven dat de kans bestaat dat je er als dwanger weer een paar thema's bij hebt. 

OCD-test

Mocht je twijfelen of je last hebt van OCD, kijk dan eens hier voor een test van het OCD-forum van Stichting Dwangstoornis.

WC-rol

Op het hoogtepunt van mijn smetvrees was het voor mij ook heel belangrijk dat het toiletpapier op de `goede` manier hing, zoals op de tweede foto en niet als de eerste. Zou nu niet eens meer weten wat het idee erachter was. Misschien dat het papier op de eerste manier in aanraking kwam met een `vieze` muur of dat je handen eerder in aanraking kwamen met de muur op die manier. Dwang zorgt ervoor dat je zelfs over deze kleine, nutteloze details gaat nadenken.

Marina de Wolf-centrum

Dit is het station van Ermelo, de plaats waar ik een tijd in een kliniek heb gezeten voor mijn OCD. Het leek of mijn leven daar op dat moment stilstond en ik gevangen zat in één grote nachtmerrie. Toch heb ik uiteindelijk heel veel aan hun behandeling gehad. Het is één van de weinige gespecialiseerde klinieken op het gebied van angst- en dwangstoornissen. Mocht je meer informatie willen weten over de Marina de Wolf-centrum kijk dan op hun website.

Mariadistelextract werkzaam bij obsessieve-compulsieve stoornis

Iraanse wetenschappers hopen in het extract van mariadistel een geschikt en veilig alternatief gevonden te hebben voor antidepressiva in de behandeling voor OCD. Volgens hun onderzoek (gerandomiseerde, dubbelblinde pilotstudie) is mariadistelextract even effectief bij OCD als de standaardbehandeling met de SSRI (serotonineheropnameremmer) fluoxetine. Vijfenvijftig volwassenen met OCD (diagnose volgens DSM-IV-TR en een Yale-Brown score ≥ 21 punten) namen gedurende acht weken mariadistel (3x200 mg zaadextract/dag) of fluoxetine (3x10 mg/dag) in. Gedurende zes weken voorafgaande aan de studie kregen ze geen medicijnen of (gedrags)therapie voor OCD. Mariadistelextract en fluoxetine waren beide effectief bij obsessieve en compulsieve symptomen en zorgden voor een vergelijkbare (sterk-significante) verlaging van de Yale-Brown score; deze daalde in de mariadistelgroep met gemiddeld 11 punten en in de fluoxetinegroep met gemiddeld 12,5 punten. Het duurde vergeleken met fluoxetine een week langer alvorens de effecten van mariadistelextract zichtbaar werden.

Hersenactiviteit OCD

Thank god for Anafranil!

Als je de chemische structuur van Clomipramine (merknaam Anafranil) bekijkt, kan ik me niet voorstellen dat zoiets zoveel impact kan hebben. Maar dat doet het wel bij mij. Ik slik op dit moment 75 mg Anafranil per dag. Dit zorgt ervoor dat ik 90% van mijn dwangklachten kwijt ben! Dat wil zeggen, ik heb de dwanggedachten nog wel, maar heb nu genoeg kracht om de daarop volgende dwanghandelingen te weerstaan. Natuurlijk heeft het wel bijwerkingen: niet naar de wc kunnen, droge mond, niet tegen alcohol kunnen en trillende handen. Maar dit weegt voor mij totaal niet op tegen de voordelen: ik ben de ontdekker van deze stof nog steeds dagelijks dankbaar!

Wat kan ik tegen mijzelf zeggen als ik weer een dwanggedachte heb?

• Het is maar een hik van mijn hersenen: een losse gedachte die geen wens is van mij of een soort intuïtie of werkelijkheid. Alle mensen hebben deze gedachten, alleen blijven deze bij dwangers langer hangen, doordat deze gekoppeld wordt met angstgevoelens.
• De spanning en angst die ik nu in mijn lichaam ervaar verdwijnt op een gegeven moment gegarandeerd.
• Als ik toegeef aan de obsessies en ga dwangen heb ik maar heel even verlichting: op lange termijn zal het eraan toegeven ervoor zorgen dat ik steeds ongelukkiger word.
• De enige manier om op lange termijn steeds minder last van de dwanggedachten te hebben is het niet toegeven aan de dwanggedachten.
• Ik heb als dwanger de neiging om de werkelijkheid zo te interpreteren dat het lijkt of er overal aanwijzingen en bewijzen zijn die de zogenaamde realiteit van mijn dwanggedachtes staven. Dit komt door de hyperfocus die ik heb op het onderwerp van mijn dwanggedachten.
• Het navragen van de realiteit van mijn dwanggedachten bij personen in mijn omgeving is niets anders dan een compulsie: het zal zorgen dat mijn dwanggedachten op de langere termijn verergeren.
• Als dwanger heb ik de neiging om perfectionisme na te streven. Verlossing hiervan bestaat uit de realisatie dat de realiteit van geen enkele dwanggedachte voor 100% uitgesloten kan worden. Wel kan ik stellen dat het leven niet leefbaar is als je je constant bezig houdt met hele kleine kansen.
• Hoewel de angst en de aard van de dwanggedachten voor een dwanger vaak hetzelfde zullen zijn, zal het voor de dwanger elke keer opnieuw overkomen alsof de dwanggedachte deze keer realistisch is. Ik kan tegen mezelf zeggen dat de frequentie van terugkerende dwanggedachten niet pleiten voor de eventuele realiteit van deze gedachten maar juist eerder voor de onwaarschijnlijkheid hiervan.
• Hoe langer ik inhoudelijk inga op de dwanggedachtes of eraan toegeef door te dwangen, hoe minder goed ik de realiteit zal kunnen waarnemen. Hierdoor zullen de dwanggedachtes aan kracht toenemen: deze vicieuze cirkel is een valkuil die alleen voorkomen kan worden door vanaf het begin niet op een dwanggedachte in te gaan.
• Ik zal proberen de dwanggedachtes te ontkoppelen van de angstgevoelens: bijvoorbeeld door te proberen ze op een andere, afstandelijker manier te benaderen: “oh ja daar heb je weer zo’n dwanggedachte” in plaats van “oh jee daar heb je weer zo’n dwanggedachte”
• Ik ben mij ervan bewust dat de angst en spanning die door een dwanggedachte en -handeling worden veroorzaakt mijn waarneming vervormen.Hoe vaker ik zal toegeven aan een dwanggedachte, hoe meer mijn waarneming zal vervormen en hoe slechter ik de realiteit van mijn dwanggedachte kan beoordelen.

Korte vragen die mijzelf kan stellen om onderscheid te maken tussen een dwanggedachte en een echte waarschuwing of realistische gedachte vanuit mijn hersenen

• Heb ik deze gedachte heel vaak gehad? Betreft het gedachtes over voor mij gevoelige dwangthema’s?
• Kan ik op dit moment de realiteit van mijn gedachte goed waarnemen?
• Zal een meerderheid van de mensen lang stil staan bij deze gedachte en hieraan toegeven door middel van compulsies?