OCD cyclus

Het nut van OCD

Nadat ik eenmaal geaccepteerd had dat ik last had van OCD (duurde ongeveer 2 jaar) kwam bij mij de volgende prangende vraag naar boven: waarom overkomt mij dit?

Wat ik begreep vanuit de literatuur was dat mensen met  OCD andere activiteiten en concentraties van bepaalde stoffen in hun hersenen vertonen. Maar dan volgt voor mij de vraag: waarom heb ik dan een lagere serotonine-level en zijn bepaalde delen van mijn hersenen overactief? Zou het menselijk lichaam niet vernuftig genoeg zijn om een beetje extra serotonine aan te maken mocht dit nodig zijn? Of wil het mij, door het verlagen van de serotine-level, en daarmee het verhogen van het obsessief denken en voortvloeiende compulsies, ergens voor behoeden?

Met andere woorden: is het dwangen ergens goed voor vanuit een bepaald perspectief? 

• misschien wil mijn geest/lichaam/onderbewustzijn dat ik bewuster wordt van de gevaren om mij heen, om mij te behoeden voor risico's waar ik me nu nog niet bewust van ben?
• of wordt OCD veroorzaakt door een nog onbekende parasiet of virus, voor wie het OCD-gedrag van de geinfecteerde, voordelen heeft? Vanuit de natuur is het een bekend verschijnsel dat sommige parasieten het gedrag van hun gastheer dusdanig kunnen beinvloeden dat het hun tot voordeel komt. 
• is het dwangen een manier voor mij om met bepaalde emoties om te gaan, die ik niet op een "gezonde" manier kan uiten?

Ik zou het niet zeker weten. Het enige wat ik zeker weet waar mijn dwang goed voor is geweest, is dat ik meer ontzag heb gekregen voor het fragiele evenwicht van de menselijke geest en daardoor ook meer begrip voor mensen met geestelijke problemen. 

Toen mijn OCD op zijn ergst was (zeg maar 24 uur per dag) was mijn enige gedachte hierover: "ik heb gewoon ontzettende pech, het is allemaal puur toeval". Later probeerde ik meer zingeving aan mijn dwang te geven. De waarheid zal waarschijnlijk in het midden zitten. 

Obsessief verliefd

In de Quest van augustus 2013 staat een interessant artikel over verliefdheid en de lichamelijke reacties die daar bij horen. Zo schijn je minder serotonine te hebben als je verliefd bent. Onderzoekster Donatella Marazziti van de Universiteit van Pisa heeft zelfs aangetoond dat bij zwaarverliefde mensen het serotine-level ongeveer even laag ligt als bij mensen met OCD. In het artikel wordt gezegd dat het lage serotine-level bij verliefde mensen ervoor zorgt dat ze niet kunnen ophouden met denken aan hun geliefde. Dit zou dan overeen komen met de obsessies van mensen met OCD. Ook staat erin dat mensen die hun serotine-niveau met anti-depressiva kunstmatig hooghouden minder passie voelen voor hun partner en minder zin hebben in seks. Hier een preview van het originele artikel uit de New Scientist.

Is dwang een verslaving?

Is er een verband tussen OCD en verslaving? En is OCD zelf een verslaving?

Bij beide ziektebeelden hebben de patienten een zeer onprettig "gevoel" dat ze willen opheffen door te kiezen voor een goed gevoel op korte termijn: de compulsies bij OCD en het gebruiken van drugs bij een verslaving. Beide oplossingen geven een verlichting van het nare gevoel op korte termijn, maar zullen op lange termijn ervoor zorgen dat dit "nare" gevoel steeds vaker en intenser zal plaatsvinden.


Het dwangen bij OCD kun je ook verslavend noemen. Als je blijft toegeven aan je dwanggedachten zul je dit steeds vaker gaan doen. Zelfs al geeft het dwangen op een gegeven moment al lang niet meer een tijdelijk gevoel van opluchting of controle.

Een ander aspect van de relatie tussen OCD en verslaving is dat OCD ook verslavingen in de hand kan werken. Alcohol kan bijvoorbeeld tijdelijk je obsessies en neiging tot compulsies onderdrukken en daardoor extra verslavend werken voor een OCD'er. Het vervelende is dat de kater voor een OCD'er extra zwaar is, aangezien de obsessies na afloop dubbel zo hard terugkomen.

het "geheim" in de behandeling van OCD: the Uncertainty Paradox

In een artikel op Psychology Today gaat Jeffrey Bell in op een in zijn ogen belangrijke factor in de behandeling van OCD. Hij noemt deze factor de Uncertainty Paradox, de schijnbare tegenstrijdigheid in het verdragen van onzekerheid.

Deze paradox bestaat uit het volgende:

als we onszelf toestaan om de onzekerheid te verdragen die het niet uitvoeren van je dwanghandelingen geeft, zal de angst die dit oproept vanzelf verdwijnen. Dit is de kern van een succesvolle ERP-behandeling van OCD. 

In het kort kun je ERP (Exposure Response-Preventie) als volgt beschrijven: een OCD patient moet hierbij opzettelijk zichzelf blootstellen aan een situatie of object (de exposure) die angst oproept. De "response preventie" bestaat uit het zich onthouden van de compulsieve handeling die de OCD-patient normaal gezien tijdelijk verlichting gaf. In de therapie zal dit stapsgewijs gaan waarbij de situaties worden aangegaan in een hierarchie van weinig naar veel angst opwekkend. Hierdoor kan de patient systematisch zijn angsten confronteren en de spanning die dit oproept leren verdragen.

Er wordt een vergelijking gemaakt tussen deze gewenning aan de spanning die angstige situaties oproepen, met het springen in een ijskoud zwembad. De eerste minuten zijn extreem oncomfortabel en zal alles in je lichaam en geest je proberen uit deze situatie te krijgen. Maar als je even doorzet en in het water blijft, lijkt het op een gegeven moment vanzelf warmer te worden, leer je aan de situatie wennen en ga je het misschien op een gegeven moment zelfs waarderen.

Lees hier het artikel.

IBA: een nieuwe behandelmethode voor OCD

In Canada is een nieuwe cognitieve therapie voor de obsessieve compulsieve stoornis (OCS) ontwikkeld. Deze nieuwe therapie, de Inference Based Approach (IBA), blijkt daar effectief te zijn. IBA gaat er van uit dat dwangpatiënten fantasie en werkelijkheid verwarren doordat zij meer geloofwaardigheid hechten aan een verhaal in hun hoofd over wat er aan de hand zou kunnen zijn, dan aan wat ze kunnen zien, horen, ruiken, voelen of proeven. In de IBA-behandeling wordt gewerkt aan de hand van observatie-, redeneer- en ervaringsoefeningen. De patiënt leert herkennen wanneer hij meer waarde hecht aan een verhaal in zijn hoofd dan aan de waarneembare realiteit van dit moment. Hij leert herkennen waarom dat verhaal zo echt lijkt, welke manieren van redeneren hem aan zijn zintuigen doen twijfelen. Hij ontdekt welk persoonlijk thema hem gevoelig maakt voor juist dit verhaal. Hij leert zijn zintuigen weer op natuurlijke wijze te gebruiken.

Deze therapie is vooral geschikt voor dwangers die hun obessies erg geloofwaardig vinden en de werkelijkheid met hun fantasie verwarren. Zie ook dit artikel uit het tijdschrift Gedragstherapie.

Pure O

Een veel gehoorde term binnen de OCD-wereld is "Pure O"-OCD. Wat hiermee wordt bedoeld is een vorm van OCD die alleen uit obsessies bestaat, zonder "zichtbare" compulsieve handelingen.





De term is echter omstreden: de compulsieve handelingen zijn in veel gevallen namelijk wel aanwezig op bijvoorbeeld de volgende manieren:

1. als "onzichtbare" mentale rituelen. 
2. het navragen om geruststelling bij vrienden, familie of partner.
3. het vermijden van objecten, plaatsen of mensen.

Handelingen nummer 1 en 3 zijn heel lastig te herkennen door de omgeving en zijn voor de dwanger zelf vaak ook zo ingesleten dat ze er zelf vaak niet meer bewust van zijn.

Iemand kan bijvoorbeeld obsessies hebben over dat hij iemand iets aandoet. Wat je vaak ziet is dat mensen met dit soort obsessies, mentale rituelen in hun hoofd hebben om de angst die deze obsessies oproepen te bezweren: door bijvoorbeeld een soort standaardlijst in hun hoofd te reciteren met redenen waarom hun obsessie niet waar kan zijn. Ook het zogenaamde "terugfilmen" komt vaak voor, waarbij mensen een bepaalde situatie eindeloos proberen her te beleven in hun hoofd om na te gaan of ze bijvoorbeeld echt niet iemand iets hebben aangedaan.

Deze mentale rituelen zijn naar mijn mening gelijk aan externe, zichtbare dwanghandelingen, in de zin dat ze uiteindelijk je dwang verergeren.

In mijn ervaring is het lastige aan deze vorm van OCD, behalve dat de compulsies vaak lastig te herkennen zijn voor de dwanger zelf, ook het feit dat het begrip van de buitenwereld vaak nog kleiner is voor deze vorm van dwanghandelingen. Veel mensen kunnen zich vaak nog wel iets voorstellen bij het checken van het gas of je handen wassen, maar kunnen weinig begrip opbrengen voor de zogenaamde "onzichtbare" compulsies.

Hierbij een document van OCD-UK, een belangenvereniging voor OCD uit Engeland, met meer informatie over deze vorm van dwang met een paar tips.